ความผิดปกติเรื่องรูปร่างที่อาจพบได้ของเส้นผม

* ปัญหารูปร่างเส้นผมผิดปกติ
เป็นปัญหาที่พบได้อยู่เนืองๆ จะมีคนไข้มาปรึกษาเรื่องนี้ โดยส่วนใหญ่เป็นปัญหาเรื่องความไม่พอใจเกี่ยวกับความสวยงาม ประเด็นที่พบบ่อยที่สุดคือ คนไข้มักมาบ่นเรื่องผมหยักศก หยิกหยอง โดยให้ประวัติว่า เดิมทีคนไข้มีผมเส้นตรงมาตั้งแต่เกิด อยู่ๆผมก็หยักศกและหยิกหยองขึ้นเรื่อยๆ แก้ไขอย่างไรก็ไม่หาย ทางไทยแฮร์ฯ พบว่าคนไข้เหล่านี้มักจะมีปัญหาเรื่อง หนังศีรษะอักเสบและผมร่วง แบบเรื้อรังมาก่อน เมื่อมีรากผมอักเสบเรื้อรังเป็นๆหายๆ แบบรักษาไม่ต่อเนื่องหรือรักษาไม่ถูกต้อง จะทำให้มีผลต่อรากผมนั้นและเส้นผมที่ขึ้นใหม่จะมีลักษณะบูดเบี้ยวเสียรูปทรงไปเนื่องจากรากผมเสียทรงบูดเบี้ยวเช่นกัน แม้จะรักษารากผมนั้นให้หายอักเสบสนิทแล้วก็ตาม เส้นผมก็จะยังไม่กลับมาตรงเหมือนเดิม ต้องรอจนผมเส้นนั้นหมดอายุขัยตามธรรมชาติก่อน ซึ่งส่วนใหญ่เส้นผมในคนที่โตแล้วจะมีอายุเฉลี่ยประมาณ 2 ปี หากไม่มีการอักเสบซ้ำเติมรากผมนั้นอีก ผมก็จะกลับมาตรงเหมือนเดิมตามกรรมพันธุ์ที่เราได้มาตั้งแต่แรกเกิด (ในคนที่อายุน้อยหรือเด็กเล็กเส้นผมจะมีอายุยาวนานกว่าบางครั้งมีอายุได้ยาวถึง 6 ปี) แต่ก็จะมีคนไข้อีกกลุ่มหนึ่งซึ่งไม่มากนัก ที่การอักเสบของรากผมเป็นเรื้อรังมาตลอดและไม่เคยรักษาเลยทำให้เส้นผมที่ขึ้นใหม่มีลักษณะหยิกหยอยแบบถาวรไปเลยแก้ไขไม่ได้แล้ว

ความผิดปกติในเรื่องรูปร่างของเส้นผม ไม่ว่าจะเป็น ผมเปราะบาง ผมเป็นปม ผมแตกปลาย ผมหยิก ผมหยักศก ผมขาดกลาง ผมเส้นเล็ก ฯลฯ ต่างเหล่านี้ล้วนทำให้ผมร่วงได้ทั้งสิ้น สาเหตุส่วนใหญ่เป็นเรื่องของการดูแลสุขภาพผมไม่ดี ขาดสารอาหารประเภทโปรตีน ส่วนการรักษาไม่ใช่เรื่องยาก แต่ต้องทำต่อเนื่อง

ลักษณะของเส้นผมที่ปกติ

ลักษณะของเส้นผมปกติมีได้หลายแบบ ทั้ง เส้นผมตรง ผมหยักศก และผมหยิก ผมที่มีสุขภาพดีปกติผิวนอกจะประกอบไปด้วย เซลล์เคอราตินที่ตายแล้ว (dead keratinized cuticle cells) เรียงซ้อนกันอยู่เป็นชั้นๆ คล้ายๆกับหลังคากระเบื้อง ผิวชั้นนอกของเส้นผมจะเป็นส่วนที่แข็งแรงที่สุด และทำหน้าที่ช่วยในการป้องกันส่วนชั้นในของเส้นผม (inner cortex) ส่วนชั้นในของเส้นผมก็จะประกอบไปด้วย เซลล์เคอราตินที่ตายแล้วที่ถูกบีบให้แบนรวมติดกัน
ความแตกต่างระหว่างผมตรง ผมหยักศก และผมหยิก คือรูปร่างของเส้นผม เส้นผมตรงจะมีหน้าตัดเป็นวงกลม หรือเกือบกลม ผมหยักศกจะมีหน้าตัดเป็นรูปไข่ และผมหยิกจะมีหน้าตัดเป็นรูปไข่ที่ค่อนข้างแบน

ผมตรง

ซึ่งจะมีหน้าตัดเป็นวงกลมหมายความว่ามีความแข็งแรงเท่ากันในทุกๆ ทิศทางของแรงที่มากระทำต่อเส้นผม แต่ผมหยักศกและผมหยิกซึ่งมีหน้าตัดเป็นรูปไข่จะมีความยืดหยุ่นมากกว่า ในส่วนของหน้าตัดที่ค่อนข้างแบนและจะแข็งแรงกว่า แต่จะมีความยืดหยุ่นน้อยกว่าในอีกด้านหนึ่ง จึงทำให้เกิดผมหยิกไปทางเดียวกันตลอดเส้น ผมที่หยิกไปทางเดียวกันเกิดเนื่องจากรากผมบนหนังศีรษะเรียงตัวไปในทางเดียวกันนั่นเอง

ผมหยิก

สร้างขึ้นมาจากรากผมหยิกและผมตรงสร้างขึ้นมาจากรากผมตรง รากขนหยิกหมายความว่า เมื่อเซลล์ของเส้นผมมาเรียงตัวกัน ส่วนที่เรียงตัวอยู่ด้านในจะแบนน้อยกว่าส่วนที่อยู่ด้านนอก ดังนั้นเซลล์ที่เรียงตัวด้านนอกจะยืดมากกว่า ทำให้เกิดการคดงอของเส้นผมตลอดพื้นที่หน้าตัดของเส้นผม ผมหยิกนี้จะถาวร หากเรายืดเส้นผมออกผมก็จะสปริงตัวกลับได้ในทิศทางเดิมตั้งแต่เริ่มต้นของเส้นผม
ในขณะที่ผมปกติมีได้หลายรูปแบบ แต่ก็มีโรคบางอย่างที่สามารถทำให้ลักษณะของเส้นผมปกติเปลี่ยนไป นอกจากนี้การที่ผิวด้านนอกของเส้นผมถูกทำลายไป ทำให้ความแข็งแรงของเส้นผมลดลงเผยผิวชั้นในของเส้นผมซึ่งมีความแข็งแรงน้อยกว่า ก็จะทนต่อการดึงรั้ง การหวีผม แปรงผมได้ไม่ดี ดังนั้นผมที่มีความอ่อนแอดังกล่าวนี้ ก็จะขาดหลุดร่วงได้ง่ายกว่า

ผมแตกปลาย (Split Ends)

คือการที่ผมบริเวณส่วนปลายแยกออกเป็น 2 เส้นหรือมากกว่า เกิดจากการที่คิวติเคิลส่วนนอก ซึ่งทำหน้าที่ป้องกันผมส่วนในหลุดออกไปที่บริเวณส่วนปลายของเส้นผม ผมแตกปลายมักเกิดขึ้นถ้าผมแห้งและเปราะ เมื่อคิวติเคิลหลุดออกไปแล้ว จะไม่สามารถสร้างกลับมาใหม่ได้ ผมแตกปลายโดยส่วนใหญ่จะมีการแยกออกเป็น 2–3 เส้น และยาวประมาณ 2–3 เซนติเมตร วิธีรักษาผมแตกปลาย ที่ดีที่สุด คือตัดเส้นผมส่วนที่มีการแยกออกทิ้งไป สาเหตุของเส้นผมแตกปลายส่วนใหญ่เกิดจากการทำเคมีกับเส้นผมเช่น ดัด ยืด ย้อม การที่ผมถูกความร้อนมากเกินไป เช่น การเป่าผม ไดร์ผม วิธีดูแลรักษาคือหมั่นตัดเล็มปลายผมให้สม่ำเสมอ

ผมหยิกเป็นปม (Kinked Hair)

ผมหยิกเป็นปมมีลักษณะคล้ายขนที่หัวหน่าว (ขนเพชร - pubic hair) ผิวไม่เรียบเสมอตลอดเส้น และมีลักษณะคล้ายลวดงอ ผมหยิกหยองอาจพบได้บ้างในผู้ที่มีผมสุขภาพดี แต่จะพบเพิ่มขึ้นในผู้ที่มีเส้นผมผ่านการทำเคมีมาอย่างมาก ในผู้ชายถ้าพบลักษณะนี้มากขึ้นเรื่อยๆ โดยเฉพาะที่บริเวณส่วนบนของหนังศีรษะ มีแนวโน้มที่จะเป็น ผมร่วงจากภาวะกรรมพันธุ์ ตามมาได้บ่อย (Androgenic alopecia) ผมลักษณะนี้อาจเกิดจากผลของการใช้ยาบางประเภท โดยเฉพาะยาที่มีผลกับการแบ่งตัวของเซลล์ หรือบางครั้งผมหยิกอาจจะเกิดจากการมีโรคผิวหนังบางชนิดที่ลุกลามไปทำลายรากผมเมื่อผมขึ้นใหม่จะหยิกหยอง ถ้าโรคผิวหนังเป็นเรื้อรังมานาน การรักษาผมหยิกให้กลับคืนสภาพเดิมทำได้ค่อนข้างยาก

ผมเป็นกระเปราะ (Club Hair)

ผมเป็นกระเปราะนี้จะมีลักษณะมีการเปราะโป่งพองออกที่ส่วนปลายของเส้นผมที่มาจากรากผม เมื่อรากผมเข้าสู่ระยะพักก็จะหยุดการสร้างเซลล์ใหม่เพื่อที่จะมาต่อกันเป็นเส้นผม ดังนั้นเซลล์เปลือกนอกส่วนที่เหลือจึงถูกกำจัดออกมาจากรากผมและติดมากับส่วนปลายของเส้นผมเหมือนเป็นก้อนของเคอราติน จึงมีลักษณะเป็นกระเปราะโป่งออกมา ผมเป็นกระเปราะนี้พบได้ในคนที่มีผมสุขภาพดีปกติบ้าง แต่จะพบได้มากขึ้นในคนที่มีภาวะผมร่วงจากการที่ผมเปลี่ยนไปอยู่ในระยะพักมากขึ้น ทำให้เกิดผมร่วงทั่วๆ ศีรษะจากภาวะ telogen effluvium ผมเป็นกระเปราะนี้จะถูกดึงรั้งให้หลุดร่วงจากการสระผม หวีผม แปรงผม ได้ง่ายกว่าปกติ

ผมเปราะบาง (Tapered Fracture Hair)

ผมเปราะบาง คือผมที่มีลักษณะเส้นผมค่อยๆ เล็กลง และมีจุดเปราะคือ บริเวณที่ขาด คิวติเคิลส่วนนอก ทำให้เผยผิวส่วนใน (inner cortex) ซึ่งมีความแข็งแรงน้อยกว่า ทำให้เปราะแตกหักง่าย ผมเปราะบางสามารถพบได้ในผู้ที่มีผมร่วงหลายชนิด เช่น ผมร่วงเป็นหย่อมๆ (alopecia areata) ผมร่วงจากการใช้ยาเคมีบำบัด (anagen effuvium) ซึ่งหากเกิดจากการใช้ยาเคมีบำบัดจะหายไปได้เมื่อหยุดใช้ยา

 ผมบางจะจัดทรงอย่างไร?

สมุนไพรไทยรักษาผมร่วง